هوش هیجانی یا IQ (معرفی، تاریخچه و راهکارهای افزایش)
فهرست مطالب
Toggleهوش هیجانی چیست ؟
هوش هیجانی چیست؟
خلاصه ترین تعریفی که از هوش هیجانی وجود دارد :
” ادراک و تسلط جامع و کامل افراد بر احساسات خود و دیگران است”
هوش هیجانی باعث مدیریت احساسات و ایجاد ارتباطات سازنده و همچنین کاهش هیجانات منفی و مخرب و موفقیت در همه ی زمینه ها است. هوش هیجانی دارای ابعاد است. اولین مورد آگاهی از احساس و عکس العمل های احساسی خود و دیگران در شرایط متفاوت است. مورد بعدی تسلط است. تسلط به معنای مدیریت و کنترل محرک های ایجاد هیجان و واکنش صحیح و به موقع در شرایط صحیح است. مورد بعدی از ابعاد هوش هیجانی برقراری رابطه سازنده است و به معنای تأثیرگذار بودن و واکنش درست به احساسات طرف مقابل است. مورد سوم به معنای تبدیل عوامل درونی به عمل است. به معنای جسارت و توان اقدام گرایی در راستای افکار و اهدافی که در ذهن خود ساخته اید می باشد.
تاریخچه
هوش هیجانی یک مفهوم جدید در روانشناسی است که قدمت چند دهه ای دارد. ورود رسمی به ادبیات روانشناسی توسط دانیل گلمن در سال 1995 است.
البته قبل از آن هم دانشمندانی در حیطه ی روانشناسی بوده اند که برای بررسی نقش احساس در هوش تلاش داشته اند. به طور مثال ثرندایک از موضوع هوش اجتماعی برای بهبود برقراری ارتباط صحبت کرد. وکسلر از نقش احساسات و بُعد عاطفی هوش در ايجاد موفقیت صحبت کرد. و گاردنر با انتشار کتاب به صورت رسمی هوش چندگانه را معرفی کرد. و نهایتاً ورود و حضور رسمی هوش هیجانی بین روانشناسان با نشر کتابی توسط دانیل گلمن مطرح شد. در این قسمت از مقالات بنیاد مهرداد سلیمی به اشتراک بین مهارت های کوچینگ و هوش هیجانی خواهیم پرداخت.
مهارت های مهم در هوش هیجانی
ارتباط مستقیمی بین مهارت های کوچینگ و هوش هیجانی وجود دارد. مهارت های مشترک کوچینگ و هوش هیجانی با 5 مهارت مهم شناسایی می شود که در اينجا به آن ها اشاره خواهیم کرد :
خود مدیریتی
خود مدیریتی یک اصل اساسی در بیزینس کوچینگ است. این مؤلفه و مهارت هم در هوش هیجانی و هم در بیزینس کوچینگ به معنای توانمندی در کنترل احساس، واکنش ها و رفتارهای تکانشی در بیزینس و زندگی فرد می باشد. افرادی که از هوش هیجانی بالایی برخوردار هستند باید در مدیریت سالم احساسات خود ابتکار عمل و خلاقیت، مسئولیت پذیری، هدفمند بودن و سازگاری و انعطاف پذیر بودن توانمند باشد. خود مدیریتی در اغلب مفاهیم آموزش بیزینس کوچینگ مورد تاکید قرار می گیرد که نشان از اهمیت بالای این مهارت در دنیای کوچنیگ است.
شناسایی خود و خودآگاهی
خودآگاهی به مفهوم شناسایی درست افکار و احساسات و تأثیر آنها بر رفتار است. شناسایی و تسلط بر نقاط قوت و ضعف و رشد اعتماد به نفس هم بسیار کمک می کند.
آگاهی اجتماعی
از عوامل آگاهی اجتماعی همدلی، شناخت، درک نیاز و احساسات ديگران و درک و تسلط بر درون است.
بهبود روابط
توانمند بودن در برقراری ارتباطات سازنده و مؤثر، حفظ و بهبود کیفیت روابط تأثیر گذار روی ديگران، انعطاف پذیری در ارتباط با دیگران و کار تیمی همه از عوامل مدیریت روابط است.
مهارت های اجتماعی
در این مهارت از هوش هیجانی افراد افزون بر پیشرفت خود برای پیشرفت دیگران و برای رسیدن به مجموعه ای پیشرفته در هر زمینه ای که هستند تلاش می کنند. این گونه افراد توانایی مدیر موفق و کارآمد بودن را دارند.
تفاوت EQ با IQ
IQ (آی کیو) یا همان ضريب هوشی برای اکثر افراد معروف است. تعریف IQ از وبستر عبارت است از :
“استفاده از عدد برای بیان هوش نسبی و ظاهری فرد برای بهره هوشی است. این عدد از تقسیم سن ذهنی به سن تقویمی و ضرب در 100 حاصل می شود” و در تست های هوش این عدد سن ذهنی او مشخص می شود. نمرات IQ از 70 تا 145 نرمال است. افراد زیر 70 دارای نقص عقل و بالای 145 جزء نوابغ هستند. البته توجه داشته باشید که این اعداد ثابت نیست و کاملاً نسبی و متغیر در گذشت زمان می باشد و به یادگیری مفاهیم جدید بستگی دارد. آی کیو IQ از کسب اطلاعات و دانش جدید قابل رشد است اما ای کیو EQ یا همان هوش هیجانی از زندگی با دیگران بدست میآید.
هماهنگی بین IQ و EQ باعث ایجاد قدرت از رفع موانع و دستیابی به موفقیت هاست.
اهمیت هوش هیجانی در چیست؟
طبق نظر اکثر روانشناسان هوش هیجانی نسبت به بهره ی هوشی از اهمیت بالاتری برخوردار است و بدلیل ساختار اجتماعی زندگی در جامعه یک امر مهم و ضروری است.
هر فردی همزمان می تواند از میزان بالایی از هردو هوش برخوردار باشد و هردوی آن برای زندگی نیاز است اما بهره ی هوشی به تنهایی قادر به ایجاد موفقیت در زندگی فردی و اجتماعی نیست. هوش هیجانی افزون بر بهبود کیفیت زندگی در بسیاری از جنبه های زندگی کمک کننده است. از افزایش توانایی در مراقبت از خود گرفته تا سلامت جسم و روان و تأثیرگذار بودن بر دیگران و توانایی رهبری.
توانمندی در روابط از بسیاری از اختلافات و دعوا جلوگیری می کند و عامل مهمی در موفقیت می باشد و همچنین در حیطه ی کاری و موفقیت هم نقش بسیار مهمی دارد.
بررسی تأثیر هوش هیجانی در ابعاد مختلف زندگی
هوش هیجانی در ابعاد مختلف زندگی مؤثر است. در هرجایی برای بهبود اوضاع و ايجاد شرایط بهتر کمک خواهد کرد و در اينجا تأثيرات مثبت آن را در جنبه های مختلف زندگی بررسی خواهیم کرد.
هوش هیجانی در آموزش و تحصیلات
هوش هیجانی در محیط های آموزشی و تحصیلات تأثیر زیادی دارد و باعث برقراری ارتباط بهتر دانش آموزان با محیط و همکلاسی هایشان می شود و همچنین روحیه ی کارهای گروهی دارند و در مدیریت این گروه ها هم عملکرد موفقی دارند. افراد با هوش هیجانی بالا جزء محبوب ترین های مدرسه و دانشگاه و محیط های آموزشی هستند.
شغل و محیط کار
هوش هیجانی یکی از فاکتورهای بسیار مهم و تعیین کننده در فرآیند استخدام بسیاری از مجموعه هاست. فرد از پیچیدگی های اجتماعی محیط کار و روابط کاری خود در هدایت ديگران و ايجاد انگیزه استفاده می کند. هوش هیجانی در محیط کار باعث معرفی فرد به عنوان شخصیت مطرح و موفق می شود.
سلامتی جسم و روان
استرس مادر تمام بیماری هاست. هوش هیجانی بدلیل ایجاد توانایی در کنترل احساسات، در کنترل استرس هم بسیار موثر است و با کنترل احساسات از ايجاد مشکل در سلامت جسم و روان جلوگیری می شود. برای داشتن روان سالم باید توانایی کنترل احساسات خود را داشته باشید.
ارتباطات مشخص و مستحکم
یکی از خصوصیاتی که به شما کمک می کند تا ارتباطات مستحکم تری داشته باشید درک و کنترل احساسات دیگران و ابراز احساس خود است. این خصوصیت در همه جا، هم محیط کار هم زندگی به شخصیت شاد و انرژی بخش در شما کمک می کند.
ايجاد موفقیت
موفقیت به معنای رضایت از وضعیت بدست آمده و موجود است. وقتی شما از هوش هیجانی بالایی برخوردار باشید می توانید ارتباطات سازنده و مثبت و مستحکم را برقرار کنید. همین باعث مطرح شدن شما در ارتباطات شخصی و کاری شما و درنهايت موفقیت می شود. درواقع بدون هوش هیجانی بالا در ارتباطات خود به مشکلات زیادی برمی خورند.
خصوصیات افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند چیست؟
افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند خصوصیات قابل مشاهده ای دارند که به بعضی از آنها اشاره خواهیم کرد :
ذهنیت باز
افرادی که از نظر هوش هیجانی و اجتماعی در رده ی بالایی قرار دارند درمورد مواردی که بی اطلاع هستند و آگاهی ندارند ابراز نظر نمی کنند و این عدم اطلاع را ابراز می کنند. و برای ایجاد فرصت برای رشد و توسعه فردی، تغییر، یادگیری هرچه بیشتر تلاش می کنند. درمورد نظر دیگران احترام قائل هستند و روی نظرات خود متعصب نیستند. درمورد هرچیزی فکر می کنند و به راحتی از کنار آن نمی گذرند.
ابراز احساسات
تنها شناخت احساسات را کافی نمیدانند و به راحتی احساسات خود را مدیریت، کنترل و ابراز ميکنند.
همدلی
افزون بر ابراز احساسات به موقع خود شنونده های خوبی برای احساسات دیگران هستند و درک و همدلی فوقالعاده ای دارند. از چشم دیگران افرادی کاریزماتیک، امن و مورد اعتماد شناخته می شوند.
کنجکاوی
افراد باهوش در هوش هیجانی و اجتماعی افرادی کنجکاو در همه چیز هستند. آنها به ریشه یابی در همه کار، دلیل و رفتار عملی افراد و درک همه چیز علاقه دارند. همین کنجکاوی باعث افزایش همدلی می شود.
همراه شدن با دیگران
افراد با هوش سخنرانی و با رفتار خود به شکل عملی با دیگران همراه می شوند. این افراد زیاد اهل سخنرانی و فرمان دادن نیستند و بیشتر با نفوذ بر دیگران رهبری می کنند.
گوش کردن فعال
بین شنیدن و گوش کردن فرق زیادی وجود دارد. افراد با هوش هیجانی بالا صرفاً شنونده نیستند و تفاوت این دو را به خوبی میدانند. آنها می توانند درصورت لزوم و به صورت محترمانه از دیگران درخواست های خود را داشته باشند. و همچنین سعی دارند حتی اگر حرفی برای گفتن ندارند شنونده های خوب و فعالی باشند.
با انگیزه
برای افراد با هوش اجتماعی بالا رشد و توسعه ی فردی بسیار مهم است. رشد برای آنها باعث افزایش قدرت و انگیزه می شود و فرآیند بسیار لذتبخشی است که برای آن تلاش می کنند.
مفید بودن
افراد با هوش اجتماعی بالا کمک کردن به دیگران را بدون هیچ توقع و درنظر گرفتن غریبه یا آشنا بودن طرف مقابل دوست دارند و فقط. جهت خیرخواهی و همدلی با دیگران در حد توان کمک می کنند.
تعادل
یکی از خصوصیات لازم جهت سلامت روان متعادل بودن در همه ی زمینه ها می باشد. افراد با هوش اجتماعی بالا خیلی راحت مدیریت دارند و تعادل را در کار و زندگی شخصی خود رعایت می کنند.
صداقت
از دیگر خصوصیات افراد با هوش اجتماعی بالا صداقت، شفافیت در گفتار و رفتار است که بسیار برای آنها مهم و باارزش است حتی اگر گاهی به ضررشان باشد. به همین دلیل این افراد، افراد امن و قابل اعتمادی هستند.
آیا هوش هیجانی انتسابی است؟
خبر خوبی که وجود دارد EQ مثل IQ انتسابی نیست و می توان با آموزش آن را تقویت کرد و به نتایج خوبی هم رسید.
کودکان باید از همان سالهای اولیه از طریق الگو قرار دادن والدین و در محیط زندگی و مدرسه تکنیک های تقویت این هوش را تمرین کنند. یادگیری و تقویت هوش اجتماعی به کودکان در تصمیم گیری بهتر، تبدیل به فرد مؤثر در جامعه، یادگیری بهتر، شناخت توانایی ها و استعداد کمک می کند.
توجه داشته باشید که اول خودتان باید هوش هیجانی بالایی داشته باشید.
راهکارهای تقویت هوش هیجانی
اگر احساس می کنید که هوش هیجانی و اجتماعی شما به تقویت نیاز دارد عمل به راهکارهای زیر می تواند مؤثر باشد :
مشاهده و توجه به احساسات
بسیاری از اوقات هستند که انسانها به دلیل انجام کارها و نداشتن خودآگاهی به احساسات خود توجه نمی کنند. در این مواقع کارها و رفتارها به صورت ناخودآگاه می شود و باعث بدست آوردن اطلاعات مهم درمورد خود می شود. در این زمان به خودتان، افکار و احساسات و رفتارتان با دقت فکر و توجه کنید و همچنین دلیل رفتار خود را ریشه یابی کنید تا بتوانید آنها را کنترل و مدیریت کنید.
توجه به رفتار
زمانی که بررسی و مدیریت احساسات را یاد می گیرید به نوع رفتارتان هم در روند زندگی توجه داشته باشید. این توجه به معنای قضاوت آن هم می باشد. به این معنا که اگر رفتار مورد قضاوت قرار نگیرد صداقت و روراستی با خود به سختی صورت می گیرد.
مسئولیت پذیری در مورد احساس و رفتار
این مرحله یکی از سخت ترین و مفید ترین مرحله هاست. منشأ اصلی احساسات و رفتار شما فقط و فقط خود شما هستید. و دربرابر هرگونه آسیبی از محرک های بیرون خودتان مقصر هستید،به این معنا که هیچ چیز جز خودتان احساسات شما را کنترل نمی کند. بنابراین احساسات شما توانایی ارائه اطلاعات بسیار باارزشی درراستای تجربه ها، نیازها و خواسته های شما را دارد. هرزمانی که شما توانایی کنترل احساسات خود را پیدا کنید قدم بزرگی در پیشرفت هوش هیجانی و اجتماعی برداشتید.
بجای واکنش پاسخ دهید
بین این دو، مرز و تفاوت بسیار کمی وجود دارد. واکنش به صورت ناخودآگاه است و معمولاً به سرعت انجام شده و حالت تسکین احساس دارد اما پاسخ یک پروسه ی آگاهانه و باتوجه به نوع احساسات و نحوه ی تصمیم برای نوع پاسخ می باشد.
همدلی
یکی از روش های تقویت هوش هیجانی و اجتماعی تمرین همدلی می باشد. همدلی به مفهوم درک احساسات ديگران می باشد. افرادی که همدلی را به خوبی یاد گرفتند از احساس دیگران و انتقال آن آگاهی و درک کامل دارند. بهتر است این تمرین به این صورت انجام شود که از تمرین درمورد خود شروع شود.
زمانی که متوجه ايجاد احساسات متفاوت شدید به ریشه و چرایی این احساس بیندیشید. کم کم متوجه ریشه ی هر احساس می شوید و بعد که به توانایی در این زمینه رسیدید می توانید درمورد دیگران هم بکار ببرید.
بازخورد از دیگران
سعی کنید درمورد احساس، رفتار و نمود بيرونی خود از ديگران نظر و بازخورد بخواهید. به طور مثال از رفتار شما در شرایط بحرانی بگویند، یا به طور کلی برداشت و ارزیابی آنها از نحوه ی رفتار شما چطور است؟
روش دیگر برای بهبود و تقویت همدلی مطالعه ی رمان و کتاب هایی با شخصیت پیچیده است.
به اعتقاد روانشناسان مطالعه ی داستان از نگاه دیگران کمک شایانی برای کسب نوع رفتار، انگیزه و آگاهی اجتماعی می کند.
محیط مثبت
برای اینکه بفهمید چه چیزهایی در شما خوب است و سپاسگزار چه چیزهایی هستید زمان بگذارید. با تمرکز بر نقاط مثبت در زندگی می توانید فضای مثبتی برای احساس آرامش ايجاد کنید. این فضای مثبت قطعاً به دیگران هم منتقل می شود.
هوش هیجانی یک فرآیند تمام نشدنی
مهارت های هوش هیجانی و اجتماعی یک روزه تقویت نمی شود و یک فرآیند تمرینی تمام تشدنی و برای تمام عمر ادامه دارد.
زمانی که فکر می کنید کاملاً بر تمام ابعاد آن مسلط شدید باز هم باید به تمرینات خود ادامه دهید.
آشنایی با عوامل سرکوب هوش اجتماعی
سرکوب این هوش بخصوص در کودکان پيامد های خیلی بدی را دارد. گاهی اطرافیان ناخواسته با رفتار خود به شدت باعث اسیب و سرکوب این هوش در کودکان می شوند که عوارضی مانند رشد ناقص و پرخاشگری به همراه دارد. در اينجا به بعضی از این عوامل اشاره می کنیم :
توهین، تحقیر، تمسخر
توجه داشته باشید که کودک شما به هیچ عنوان نباید از ابراز نظر خود در امور مرتبط به او ترس داشته باشد و این اجازه را داشته باشد تا قانع شود. به هیچ وجه به درک پایین در کودک و عدم اهمیت به آنها فکر نکنید.
تحقیر او زمان ابراز نظرهایش بزرگترین ظلم در حق اوست زیرا با این کار به این نتیجه می رسد که وجود بی ارزشی دارد و به مرور از ابراز نظر خود می ترسد و دچار سرخوردگی با هوش اجتماعی پایین می شود.
دیدگاهتان را بنویسید